صدایی که شنیده نشد

معرفی کوتاه

صدایی که شنیده نشد

کتابی که در دست دارید، بخشی از تحقیقاتی است که در دهه ی 50 شمسی با عنوان «طرح آینده نگری» انجام شد. گذشت سالیان متمادی از زمان انجام این تحقیقات، ارزش های آن را بیش از پیش آشکار کرد. این تحقیق از اولین نظرسنجی های ملی در کشور است و اطلاعات منحصربه فرد تجربی از نگرش مردم در دهه ی 50 شمسی به دست می دهد، و نشان می دهد که چگونه در زیر پوست جامعه، جریان دینی در حال رشد بود.

برای ما که در سال های بعد از این تحقیق، شاهد انقلاب بوده ایم، شاید جای شگفتی باشد که چگونه چنین علامت هایی دیده و صدای جامعه ای که در این تحقیق پژواک یافته بود، شنیده نشد. این تحقیق هم از فضل تقدم در میان پیمایش های اجتماعی برخوردار است و هم به خاطر تصویری که از وضعیتِ نگرشیِ آن روزگار ارائه می کند، دارای اهمیت است. علاوه بر آن باید به پیوند دیدگاه های نظری و تحقیق تجربی اشاره کنیم که «آینده نگری» به آن توجه جدی داشت.

اکنون که چهار دهه از زمان انجام این تحقیق می گذرد، در موقعیتی قرار داریم که با فاصله ی عاطفی به نتایج بنگریم و تفسیری دقیق تر از شیوه ی واکنش ذهنی و رفتاری جامعه به «نوسازی» ارائه کنیم. توضیح یک حادثه ی روی داده با استفاده از یافته های یک پژوهش، تمرینی برای شیوه ی خواندن پژوهش است. شاید این شیوه ی بازخوانی در خود نکته های آموزنده ای داشته باشد که چگونه می توان یافته های یک تحقیق را تفسیر کرد و از انکار یا پذیرش کلی تحقیق پرهیز کرد و یافته های ناسازگار با شناخت متعارف را جدی گرفت.