رساله منطقی _ فلسفی

معرفی کوتاه

رساله منطقی _ فلسفی

این کتاب ترجمه و شرح رساله منطقی– فلسفی لودویگ ویتگنشتاین است که از روی نسخه انگلیسی دیوید پرس و برایان مگ گینس انجام شده و سپس با اصل آلمانی آن مقابله شده است. انگیزه ترجمه، رفع برخی ایرادهای مفهومی راه‌یافته به ترجمه دکتر عبادیان و نزدیک کردن ترجمه به زبان معیار و فارسی متعارف –برخلاف ترجمه دقیق دکتر ادیب سلطانی- ذکر شده است.
چنانکه دکتر سروش دباغ در شرح «رساله منطقی- فلسفی» آورده، این کتاب هم از ایدئالیسم استعلایی کانتی نسب می‌برد، هم از نویسندگان روسی نظیر داستایوفسکی و تولستوی. وجه حکمت‌آمیز این اثر نبوغ‌آمیز ویتگنشتاین را باید در پرداختن او به مقولاتی چون مرگ، معنای زندگی، جاودانگی، ارزش و… سراغ گرفت. در بخش انتهایی شرح، مؤلفه‌های مفهوم «زندگی ابدی» نزد ویتگنشتاین بیان شده است. چنانکه برخی شارحان «رساله منطقی- فلسفی» آورده‌اند، اگر لودویگ جوان در جنگ جهانی اول حضور پیدا نمی‌یافت و با مرگ مواجه نمی‌شد و دست‌و‌پنجه نرم نمی‌کرد، به احتمال قوی بخش انتهایی کتاب (فقرات ۶. ۴-۷) را، که متضمن نکات حکمت‌آمیز است، نمی‌نوشت.
توضیح آنکه در ادبیات ویتگنشتاین پژوهی می‌توان سه قرائت از «رساله منطقی ـ فلسفی» را از یکدیگر تفکیک کرد و بازشناخت. مؤلف خوانش اول را «خوانش استعلایی» نامیده است. مطابق با این تلقی، «رساله منطقی ـ فلسفی»، نسب‌نامه کانتی دارد و در مقام صورت‌بندی سویه معناشناختی پرسش بنیادین کانت است. اگر کانت از حدود و ثغور معرفت و شروط استعلایی ضروری غیر‌تجربی دخیل در پیدایی معرفت سراغ می‌گرفت، ویتگنشتاین از شروط استعلایی و ضروری‌ای سراغ می‌گیرد که سخن گفتن معنادار را امکان‌پذیر می‌کند. خوانش دوم، «خوانش حلقه وین» است. روایت این جماعت از «نظریه تصویری معنا»، تفکیک میان «گفتن» و «نشان دادن» که مهم‌ترین تفکیک کتاب از منظر ویتگنشتاین است، با تلقی قائلان به خوانش استعلایی تفاوت دارد. این خوانش از «رساله منطقی- فلسفی» را می‌توان خوانش پوزیتیویستی نیز قلمداد کرد. خوانش سوم، «خوانش درمان‌گرایانه» است؛ این خوانش در ادبیات ویتگنشتاین پژوهی قدمت پانزده ساله دارد. برخی فیلسوفان امریکایی که قائل به این قرائت هستند، فقره ۵۴/۶ را فقره محوری کتاب می‌دانند. به نزد ایشان، ویتگنشتاین در این اثر فلسفی، در مقام نظریه‌پردازی نیست بلکه میان موضوعات و مقولات مختلف فلسفی، در سراسر کتاب در روند و آیند است، بدون اینکه موضعی ایجابی اتخاذ کند چرا که «درمانگری»، شیوه مختار فلسفی ویتگنشتاین است. برای موجه کردن مدعای خود، قائلان به این قرائت، به شرحه‌شرحه کردن فقرات مختلف متن کتاب پرداخته‌اند؛ از این‌رو برخی بر این باورند که این قرائت، سویه پست‌مدرنیستی پررنگی دارد.