جادو، علم و دین

معرفی کوتاه

جادو، علم و دین

کتاب جادو، علم و دین برای آشنایی با جوهره اندیشه‌های برانیسلاو مالینوفسکی (پدر انسان‌شناسی مدرن) بسیار مناسب است. به طوری که خواننده می‌تواند با کلیت نظریه مالینوفسکی در خصوص پدیده‌هایی که به باور وی، وجه مشترک همه جوامع هستند، یعنی دین، جادو و علم، به اجمالی آشنا شود.
برانیسلاو مالینوفسکی کتاب جادو، علم و دین (Magic، science، and religion، and other essays) را در سال 1925 منتشر کرد، یعنى 3 سال بعد از انتشار شاهکارش دریانوردان اقیانوس آرام. مباحث اصلى که در این کتاب مطرح شده با گذشت زمان جایگاه مهمى در مطالعات انسان‌شناختى یافته‌اند. مالینوفسکى در این نوشته نسبت به آثار طولانى‌ترش صراحت بیشترى در صورت‌بندى نظرگاهش در مورد مفاهیم کلیدى انسان‌شناسى به خرج داد و تمایز دوران سازش میان دین و جادو را مشخص نمود. تفکیک این دو، که در عمل اغلب آمیخته به هم ظاهر مى‌شوند، از دیرباز یکى از چالش‌هاى پیش روى انسان‌شناسان و پژوهندگان دین بوده است. تمایز مالینوفسکى که بر اساس هدف داشتن عمل جادویى و هدف بودن منسک دینى بنا شده با گذشت سال‌ها همچنان به این بحث مهم جهت مى‌دهد و مورد توجه قرار مى‌گیرد. در واقع همچنان بخش مهمى از اظهار نظرها درباره ماهیت جادو در پرتو مخالفت یا موافقت با استدلال مالینوفسکى شکل مى‌گیرد. علاوه بر این نباید از اهمیت توجه این کتاب به حضور مستقل فعالیت‌هاى فنى و تجربى در جامعه بدوى غافل شد.
در کتاب جادو، علم و دین، برانیسلاو مالینوفسکی (Bronislaw Malinowsk) از یک طرف در مخالفت با کسانى که انسان اولیه را موجودى مى‌دانستند که در اقیانوسى از رانه‌هاى عاطفى غوطه‌ور است، کاملا ناتوان از انجام کنش‌هاى عقلانى است و در حالت پیشامنطقى ذهن قرار دارد و از طرف دیگر در رد نظر تکامل‌گرایانى که انسان نخستین را فیلسوف وحشى‌اى تصور مى‌کردند که همه تکاپوهایش به تلاشى در جهت کسب علم تجربى قابل تقلیل است، به شکل ماندگارى به ساحت‌هاى مجزاى مهارت‌هاى فنى و کنش‌هاى غیرعقلانى در جوامع ابتدایى مى‌پردازد. او در میان جزئیاتى که از زندگى جزیره‌نشینان نشان مى‌دهد موکدا فعالیت‌هاى تخصصى آن‌ها را که حاصل ورزیدگى عملى و آگاهى‌شان از اهمیت تجربه است مشخص مى‌کند و نهایتا به شباهت‌هاى فنون ملانزیایى‌ها با تکنولوژى در جوامع مدرن اشاره مى‌کند. این تمایز قائل شدن میان فعالیت‌هاى انسان‌هاى اولیه هم همچون تفکیک جادو و دین پس از دهه‌ها به هیچ روى اهمیت خود را از دست نداده است. از این روى مضمون کتاب جادو، علم و دین اکنون نیز در کانون مباحثات نظرى روز قرار دارد.